اخلاق اسلامی و ارزش ذاتی انسان

یکی از مهم‏ترین مباحث در اخلاق اسلامی منزلت اخلاق انسانی و تقدم یا تأخر آن بر فقه است که به اعمال عبادی می‏پردازد. رویکردهای گوناگون به اسلام آرای متفاوتی را در باب این مسأله پدید آورده است. بعضی از مسلمانان در رویکرد خود به اسلام، به نام دین، اصول انسانی را زیر پا می‏گذارند و برخی دیگر می‏کوشند اسلام را به گونه‏ای تفسیر کنند که با اصول اخلاق انسانی در تعارض نباشد. در این مقاله تلاش می‏شود تا، برخلاف نظر برخی از محققان مسلمان که قایل به تقدم فقه بر اخلاق‏اند، با توسل به برخی شواهد خاص اسلامی، تقدم اخلاق بر فقه نشان داده شود و بر اهمیت و بلکه تفوق اخلاق انسانی و ارزش ذاتی انسان در اخلاق اسلامی تأکید گردد. نویسنده در مقاله نتیجه می‏گیرد که بر طبق آموزه‏های اسلام شخص می‏تواند کرامت انسانی داشته باشد و در عین حال مسلمان نباشد یا مسلمان باشد و در عین حال فاقد کرامت انسانی باشد. بنابراین، نه اسلام ظاهری لزوماً شرافت می‏آورد و نه مسلمان نبودن مانع شرافت می‏شود و تأکید اسلام بر این است که اسلام در خود کرامت انسانی را دارد و مسلمان واقعی می‏کوشد بدان نایل شود.